ابريشم‌بافي
ابريشم‌بافي ( تولید فرش و قالی ابریشمی ) :
ابريشم به عنوان ظريفترين ، محکم‌ترين، پردوام‌ترين و پرجلاترين نخ جهان از سابقه‌اي به قدمت تمدن بشري برخوردار بوده است و از زمان اکتشاف تاکنون در بيشتر سرزمين‌هاي ابريشم پرور، اصلي‌ترين مورد مصرف آن بافت برخي از انواع قالي و قاليچه نيز از ابريشم استفاده کرده در کنار صادرات فرش‌هاي پشمي، فرش‌هاي ابريشمي ايران نيز با بهره‌گيري از ارزش‌هاي هنري فراوان، در ديگر کشورهاي جهان از جايگاه خاصي برخوردار بوده است.
با توجه به فرهنگ ديرينه نقاط مختلف کشور و سنت‌هاي مردم، بافت انواع پارچه، روسري، چادرشب و دستمال ابريشمي در مناطق مختلف کشور انجام مي‌گيرد.
توليدات ابريشمي آن شامل پارچه‌هاي لباس تمام ابريشم، روسري، شال گردن، چادرشب و نوار ابريشمي حاشيه لباس است.
نگاهي به ابريشم‌بافي :
پارچه‌هاي ابريشمي الوان با طرح‌هاي ساده ، راه راه و چهارخانه که توسط دستگاه بافت دستي با عرض تقريبي ۴۰-۳۰ سانتيمتر و به طول چله ۱۰۰ متر و يا بيشتر توليد مي‌شود غالباً در مناطق راميان ، مينودشت و ترکمن صحرا بافته مي‌شود که در طرح و نقش توليدات اين دو منطقه تفاوت‌هاي محسوسي مشاهده مي‌شود و ريشه در فرهنگ‌ها و سنت‌ها دارد.
« بنا به شواهد تاريخي ، کشف کرم ابريشم و پرورش آن براي نخستين بار در چين باستان اتفاق افتاد. اما بهرحال پس از حدود سه هزار سال پنهان کاري ، ديگر جوامع از شيوه پرورش و تهيه ابريشم اطلاع يافتند.
پرورش کرم ابريشم بتدريج در جوامع مختلف خصوصاً ژاپن و ايران گسترش يافت و يافته‌هاي حفاري مارليک و چراغعلي تپه گوياي رشد صنعت ريسندگي و بافندگي مردم روستانشين ايران در دوره ماقبل تاريخ است.
در محدوده فعلي استان گلستان (که در گذشته به نام گرگان بوده) ابريشم‌بافي و توليد آن داراي سابقه‌اي ديرينه است . با توجه به منابع تاريخي ، در دوره حمله مغولان و عهد صفويه ، گرگان يکي از مناطق مهم توليد ابريشم ايران بوده است. لازم بذکر است که پارچه‌هاي بافته شده در منطقه گرگان و دشت به سبک پارچه‌هاي ابريشمي چيني است.
مواد اوليه آن شامل الياف ابريشمي ، رنگ ، نخ‌هاي طلايي و نقره‌اي است. الياف ابريشمي ، چله و پود آن را تشکيل داده و نخ چله ۴ يا ۵ لا است و ابريشم جفت بافت بعنوان پود عمل مي‌کند. نخ‌هاي طلايي و نقره‌اي براي تزئين در پود استفاده مي‌شود.
يکي از ابزارهاي اصلي بافت ، دار يا دستگاه بافت است که شامل يک نورد چوبي مي‌شود و عملکرد آن در دستگاه محکم کردن نخ ابريشم و تابيدن پارچه به دور آن و رديف‌کردن نخ‌ها جهت بافندگي است. از ديگر بخش‌هاي دستگاه بافت ، نورد‌گردان ، پايه ، شانه ، قرقره و پدال است.
ساير ابزارها : ماکو ، ماسوره کوچک و بزرگ ، گورد و چرخ ابريشم ريسي است.
قبل از بافت پارچه نخست بايد ابريشم تهيه کرد. بنابراين پس از پرورش کرم ابريشم ، پيله‌هاي بدست آمده را جهت تهيه ابريشم خام داخل پاتيل آب جوش ريخته و به کمک دو نفر با بهم زدن پيله و پيدا کردن سر تارها ، امر ابريشم‌کشي صورت مي‌پذيرد. پس از پاک کردن ابريشم ، آنرا تاب داده و نخ توليد مي‌شود. سپس سفيدگري توسط خاکستر انجام شده و آنگاه رنگرزي الياف صورت مي‌گيرد.
رايج‌ترين رنگ‌هاي مورد استفاده در ابريشم‌بافي رنگ‌هاي آبي ، قرمز ، سبز و مشکي است که در گذشته از رنگ‌هاي طبيعي چون روناس ، پوست گردو ، پوست انار و ... استفاده مي‌شده که داراي ثبات بالايي بوده ولي امروزه از رنگ‌هاي شيميايي با دوام کم ، استفاده مي‌کنند.
جهت چله‌کشي در بافت پارچه‌هاي ابريشمي ، از روش چله‌دواني و بصورت ماسوره استفاده مي‌شود و هر ۸۰ تار يک چله به حساب مي‌آيد و براي بافت از ۱۰ چله استفاده مي‌کنند. تارها بايد از گورد و از بين دندانه‌هاي شانه عبور کنند.
پس از آماده شدن دار، بافنده بافت را با فشار پدال شروع کرده و موجبات بازشدن تارها از هم، و عبور پود ازآن فضا را فراهم مي‌سازد. آنگاه شانه را محکم برروي پودها مي‌کوبد. بهمين ترتيب با تکرار اين مرحله طرح خاصي که از قبل طراحي شده بافته مي‌شود.
لازم بذکر است در بافته‌هاي ترکمني و راميان اختلافاتي در زمينه طرح و رنگ وجود داشته است. بعنوان مثال در بافته‌هاي ترکمني بيشتر از طرح راه راه عمودي و حاشيه‌دار استفاده مي‌کنند اما در مناطق راميان و مينودشت اغلب از چهارخانه و حاشيه دار بهره مي‌گيرند.
امروزه در نقاط مختلف اين استان بويژه در راميان و مينودشت و بخشي از مناطق ترکمن‌نشين همچون روستاهاي نزديک کلاله ، بافت پارچه و ساير محصولات ابريشمي صورت مي‌پذيرد. بايندر ، پيش کمر ، قازان قيه ، شارلق ، دالي بوقاج و در ناحيه جرگلان و اکثريت روستاهاي آن از باقلق تا حصارچه رواج دارد.
علاوه بر مناطق مذکور در روستاهايي همچون النگ ، شاهکوه (چهارباغ) و سرکلاته (کردکوي) اين فعاليت به شکل محدودتري انجام مي‌شود.
توليدات ابريشمي شامل پارچه‌هاي لباس تمام ابريشم ، روسري ، شال گردن ، چادرشب ، نوار ابريشمي حاشيه لباس ، دستمال ، حوله ، سفره و ... است. البته با رواج پارچه‌هاي مصنوعي ارزان قيمت کاربرد ابريشم بعنوان پوشاک از بين رفته و تنها در مراسم عروسي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اما در مناطق ترکمن‌نشين بدليل اهميت به حفظ سنت‌ها همچنان مصارفي اين چنيني حفظ گشته و بدين منظور توليد مي‌شود. »
نوغانداران راميان و مينودشت با استفاده از تکنولوژي بسيار ساده به بافت‌هاي پارچه‌هاي ابريشمي به منظور تهيه لباس زنانه ، چادرشب، روسري و دستمال مي‌پردازند. طي دهه‌هاي گذشته با رواج پارچه‌هاي مصنوعي ارزان قيمت و گران‌قيمت بودن لباس‌هاي ابريشمي براي زنان تنها به عنوان يک زينت سنتي و ارزشمند تنها در مراسم عروسي استفاده مي‌شود و کارگاه‌هاي ابريشم‌بافي روستايي تنها به بافت چادرشب و دستمال ابريشمي مشغول هستند.
هم اکنون نخستين موزه اين شهرستان در بناي قديمي شهرداري که مربوط به دوره پهلوي است، پس از مرمت . بازسازي و تجهيز راه‌اندازي شده و آثارعظيم تاريخي و طبيعي و مردمي با فرهنگ کهن از محوطه‌هاي تاريخي تپه بازگير، دشت حلقه و هنرهاي‌سنتي و صنايع‌دستي متنوع به ويژه ابريشم بافي که بومي اين منطقه است، به نمايش درآمده است
دیدگاهتان را بنویسید